برنامه غیرمتمرکز (DAPP) چیست؟
همه شما با مفهوم اپلیکیشن آشنایی دارید و با آن ها کار کرده اید حال تصور کنید یک اپلیکیشن یا برنامه ساده را به‌صورت غیرمتمرکز بسازیم.
برنامه های غیر متمرکز (DApps) بر بستر بلاک چین (عمدتا بلاک چین اتریوم) و از طریق سیستم‌های همتابه‌همتا کار می‌کنند، و “آزادی دیجیتال” را برای انسان‌های مدرن به ارمغان آورده‌اند و مزایای زیادی به‌همراه دارند.
برنامه غیر متمرکز چیست؟
اپلیکیشن غیر متمرکز (DApp)، یک اپلیکیشن یا برنامه‌ای‌ست که در یک بلاک چین یا شبکه همتا به همتا از رایانه‌ها اجرا می‌شود و مستقل از کنترل یک شخص یا سازمان واحد است. این برنامه‌ها نقشی حیاتی در دنیای بلاک چین ایفا می‌کنند و در محیطی عمومی، منبع باز و غیر متمرکز که فاقد کنترل و نفوذ مرکزی است، کار می‌کند.
برنامه ها برای اهداف مختلفی از جمله امور مالی،جمع آوری آثار هنری،موسیقی و سرگرمی یا رسانه های اجتماعی طراحی می شوند.
DAppها در چند سال اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. ، تعداد این اپلیکیشن‌ها از 25 عدد در سال 2015، اکنون به بیش از 3600 برنامه در حوزه‌های مختلفی مانندی بازی، خدمات مالی غیر متمرکز، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و سایر موارد افزایش پیدا کرده است.علاوه بر این، حجم تراکنش‌هایی که کاربران در سال با استفاده از برنامه‌های غیر متمرکز انجام می‌دهند، نزدیک به 182.5 دلار است.
کاربردهای برنامه‌های غیر متمرکز
امور مالی غیر متمرکز (DeFi)
یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین موارد استفاده از Dappها، امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) است. دیفای توجه سرمایه‌گذاران زیادی را به خود جلب کرده و بازاری را ایجاد کرده است که در حال حاضر بیش از 40 میلیارد دلار ارزش دارد. DeFi خیلی سریع در حال رشد است و هدف آن حل چالش‌های امور مالی سنتی و معرفی راه‌های جدید برای وام‌دادن و قرض‌گرفتن پول و ایجاد خدمات مالی نوآورانه مانند استخراج نقدینگی است.
راه حل‌های سازمانی
راه حل‌های مبتنی بر بلاک چین با ایجاد صنایع جدید، به کسب‌وکارها کمک می کنند که رشد و کارایی عملیاتی بهتری داشته باشند.
تا این‌جای کار، برنامه‌های غیر متمرکز اثرگذاری خیلی خوبی در صنایع مختلفی همچون مدیریت زنجیره تامین، مراقبت‌های بهداشتی و دارو داشته‌اند.
بازی‌ها و کلکسیون‌های دیجیتال
اولین برنامه غیر متمرکز و محبوب یک بازی به‌نام کریپتو کیتیز (CryptoKitties) بود.محبوبیت و موفقیت‌آمیزبودن این بازی، پروژه‌های مشابهی روی کار آمدند که سعی داشتند موفقیت اولیه Dapp ها را تکرار کنند.ولی محبوبیت کافی را کسب نکردند
بازی‌هایی مثل Gods Unchained و Decentraland ثابت می‌کنند که همچنان تقاضای قابل توجهی برای برنامه‌های متمرکز وجود دارد. علاوه بر این، رونق اخیر توکن‌های غیر قابل تعویض، لزوم توسعه مجموعه‌های دیجیتالی مبتنی بر بلاک چین را بیش از پیش کرده است.
نحوه کار برنامه‌های غیر متمرکز
تقریبا تمامی برنامه‌های غیر متمرکز روی بلاک چین اتریوم اجرا می‌شوند؛
همه اپلیکیشن‌ها بر اساس سیستم قرارداد هوشمند که هسته حیاتی آن‌ها است، ساخته شده‌اند. توسعه‌دهندگان، شبکه ERC-20 را با رابط کاربری و توانایی برقراری تماس ترکیب می‌کنند تا افراد بتوانند اپلیکیشنی بسازند که هرکسی که به حوزه ارزهای دیجیتال علاقه‌مند است، بتواند از آن استفاده کند. در صورت لزوم، توسعه‌دهندگان می‌توانند قراردادهای هوشمند جدیدی ببندند تا بتوانند عملکردهای منحصربه‌فردی را به اپلیکیشن اضافه کنند.
ساختار برنامه‌های غیرمتمرکز درست مانند برنامه‌های وب معمولی، از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
فرانت‌اند (Front-End) : بخشی از برنامه یا وب‌سایت است که کاربر آن را می‌بیند و با آن تعامل برقرار می‌کند. رابط کاربری گرافیکی، طراحی ظاهر برنامه، منوها، روش‌های واردکردن ورودی، متن، تصاویر و ویدیوها همگی جزو بخش فرانت‌اند هستند.
بک‌اند (Back-End) : بخشی از برنامه یا وب‌سایت است که در پس‌زمینه قرار دارد و انجام محاسبات یا سایر وظایف مربوط به فرانت‌اند برعهده آن است. درواقع، برنامه اطلاعات دریافتی از کاربر را در بک‌اند ذخیره می‌کند. بخش غیرمتمرکز DApp ها هم همین بک‌اند آن‌هاست.
اصلی‌ترین ویژگی های DApp
منبع‌بازبودن
یکی از ویژگی‌ها و مزایای اصلی DAppها، شفافیت کامل آن‌ها به‌دلیل منبع‌بازبودن است. یعنی هر شخصی می‌تواند داده‌های کد را مشاهده و از شفاف‌بودن تمام فرایندها اطمینان حاصل کند این سیستم به‌طور مستقل کار می‌کند و در نتیجه، نیازی به دخالت توسعه‌دهندگان نیست.
متمرکز نبودن
DApp ها روی یک اکوسیستم غیر متمرکز اجرا می‌شود و متمرکز نیست. از این رو، یک سازمان یا شخص واحد آن را اداره نمی‌کند و تمام سوابق عملیاتی برنامه در یک بلاک چین ذخیره می‌شود.
پاداش‌دادن
هر برنامه غیر متمرکز می‌تواند توکن تولید کند و این دارایی‌های دیجیتال را بین افراد علاقه‌مند توزیع کند. این کار برای نشان‌دادن ارزش محصول شما ضروری‌ست. علاوه بر این، آن‌ها باید به سرمایه‌گذاران خود هم پاداش دهند.
انواع برنامه‌های غیر متمرکز
برنامه‌های غیر متمرکز با اهداف گوناگونی توسعه پیدا کرده‌اند و با توجه به حوزه کارکردشان می‌توان آن‌ها را به 3 بخش عمده تقسیم کرد:
برنامه‌های مدیریت پول : با استفاده از این نوع برنامه‌ها، کاربران می‌توانند مقداری ارز را برای انقعاد قرارداد در بلاک چین اتریوم ارسال یا دریافت کنند.
مدیریت داده‌های پولی و سایر داده‌ها : وظیفه این برنامه‌ها، مدیریت عملیاتی‌ست که برای سازمان‌دهی داده‌های پولی و غیر پولی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برنامه‌های مربوط به سازوکارهای رای‌گیری و حاکمیتی : این برنامه‌ها، سازوکارهای امن و واضحی را برای رای‌گیری فراهم می‌کنند.
مزایای برنامه غیر متمرکز
عدم خرابی و آسیب
اصلی‌ترین مزیت برنامه‌های غیر متمرکز است که هرگز دچار خرابی و ازکارافتادگی نمی‌شوند. پس از قرارگیری قرارداد هوشمند روی بلاک چین، شبکه همواره می‌تواند به نیازهای مشتریانی که درصدد تعامل با قرارداد هستند، پاسخ دهد. از آن‌جایی که این برنامه‌ها روی یک سیستم همتابه‌همتا اجرا می‌شوند، حتی اگر بخشی از معماری شبکه غیرکاربردی شود، همچنان به فعالیت خود ادامه خواهد داد.
شفافیت و عدم سانسور
از آن‌جایی که برنامه‌های غیر متمرکز تحت کنترل و نظارت اشخاص یا سازمان‌ها قرار ندارد، هیچ دولت یا نهادی نمی‌تواند کاربران را از پیاده‌سازی Dapp ها، انجام تراکنش و خواندن اطلاعات دفتر کل توزیع‌شده منع کند.
در نتیجه کاربران از آزادی عملی بالایی برخوردار هستند و تراکنش‌ها با شفافیت بالا و بدون هیچ سانسوری انجام می‌شوند.
حذف واسطه‌ها
برای انجام تراکنش‌های مالی آنلاین به روش متمرکز و سنتی، مجبور هستید به موسسات مالی واسطه اعتماد کنید و امکان سواستفاده از اطلاعات شما وجود دارد اما در برنامه‌های غیر متمرکز، پای هیچ مرجع ناظری در میان نیست و لازم نیست به واسطه شخص ثالث اعتماد کنید.
حریم خصوصی
مهم‌ترین مزیت برنامه غیر متمرکز، ناشناس‌ماندن هویت کاربران است. در این برنامه‌ها، کاربران به‌جای گذراندن یک فرایند ثبت نام پیچیده و طولانی، با اعتبارنامه ورود اتریوم و کیف پول دیجیتالی، می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند.
یکپارچگی داده‌ها
بهترین Dappهای بازار
یونی سواپ (Uniswap) صرافی غیرمتمرکزی است که روی بلاک چین اتریوم ساخته شده است و از آن برای مبادله توکن‌های ERC-20 استفاده می‌کنند.
آوی (Aave) پروتکل نقدینگی منبع‌باز غیرمتمرکزی است که از آن برای وام‌دهی و وام‌های سریع و سهام‌گذاری ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند.
بازی غیرمتمرکز (Upland) مبتنی‌بر بلاک چین ایاس است. این بازی متاورس را با دنیای واقعی ترکیب می‌کند. آپ‌لند نیز مانند اکثر بازی‌های مبتنی‌بر بلاک چین از مدل بازی برای کسب درآمد استفاده می‌کند و به بازیکنان اجازه می‌دهد دارایی‌های درون بازی خود را با پول واقعی بفروشند.
پلتفرم غیرمتمرکز استیمیت برای وبلاگ‌نویسی و تولید محتوای رسانه‌های اجتماعی است. کاربران این پلتفرم می‌توانند از آن برای تولید و ارسال محتوا و دریافت بازخورد استفاده و از محتوای تولیدی خود درآمد کسب کنند.
اوپن سی (Opensea.io) بازاری غیرمتمرکز است که ابتدا روی شبکه اتریوم ساخته و سپس با پالیگان ادغام شد. در این بازار، می‌توانید انواع NFTها را معامله کنید.
میکردائو (MakerDAO) سرویس اعتباری مبتنی‌بر اتریوم است که امکان قفل‌کردن اتر (ETH) به‌عنوان وثیقه و تبدیل آن به توکن دای (Dai) را فراهم می‌کند. دای استیبل کوینی مبتنی‌بر دلار آمریکاست.
آینده برنامه‌های غیر متمرکز
پیش‌بینی می‌شود که برنامه‌های غیر متمرکز همچنان به رشد تصاعدی خود در آینده ادامه خواهند داد؛ ولی تا تحقق آرمان‌شهری که برای این فناوری تصور شده است، راه درازی در پیش است. دلیل این امر آن است که هنوز به اندازه کافی در بین کاربران مورد قبول واقع نشده است و عظمت چیزی که DApp در صدد جایگزینی آن است، زمان زیادی می‌طلبد.
به هر حال، درست مثل زمانی که تلفن‌ها جای نامه و تلگراف را گرفتند، برنامه‌های غیر متمرکز هم به‌زودی جایگاه خود را پیدا کرده و به همان اندازه کاربران را از فواید خود بهره‌مند خواهند کرد. اگر چه هنوز زیرساخت‌های لازم برای مهاجرت به DApp در مقیاس بزرگ وجود ندارد و دقیق نمی‌توان گفت که دنیا چه زمانی آماده پذیرش این برنامه‌ها خواهد شد، اما به‌طور قطع آینده از آن برنامه‌های غیر متمرکز خواهد بود.
