قرار داد هوشمند
قرار داد هوشمند یا همان اسمارت کانترکت(smart contract) برنامه یا کدی است که در روی بلاک چین ذخیره می شود و در صورت رخ دادن شرایط خاص،بدون نیاز به واسطه و تایید کسی،اجرا خواهد شد. در واقع توافقی است میان دو شخص یا نهاد که در قالب کدهای رایانه ای ایجاد و برای اجرای خودکار برنامه ریزی می شوند.
قرارداد هوشمند به گونه ای نوشته می شود که طرفین از صحت اجرای آن مطمئن باشند و زمانی که اجرا آغاز می شود حتی توسعه دهنده هم نمیتواند مانع اجرای آن شود،مگر آنکه قبل از اجرا برای آن فکری کرده باشد.
تاریخچه
برای نخستین بار نیک زابو (Nick Zsabo) کارشناس علوم کامپیوتر و رمز نگاری در سال 1994 برای اولین بار ایده قرارداد هوشمند را مطرح و پس از چندین سال کار بر روی آن،نسخه های متفاوتی از آن را منتشر کرد.در سال 2009 با معرفی بیت کوین و شبکه بلاک چینی،فضای مناسبی برای ارائه و معرفی قرارداد هوشمند ایجاد شد
هدف زابو از این پروتکل این بود که قصد داشت تراکنش های الکتریکی را وارد فضای دیجیتال کند.اولین شبکه مخصوص برای قراردادهای هوشمند توسط ویتالیک بوترین با نام اتریوم ساخته شد.
نحوه کار قرارداد هوشمند
قطع به یقین شما دستگاه های فروش خودکار را در مترو یا اماکن عمومی مشاهده کرده اید.که مطابق با دکمه انتخابی شما ،دستورات ویژه ای را اجرا می کند.
اصل کار قرارداد هوشمند هم به همین صورت است
در قرارداد هوشمند 3 مرحله اصلی وجود دارد:
تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد عادی
اولین تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد سنتی،استفاده از فناوری بلاک چین است.
در قرارداد سنتی ،همیشه یک واسطه برای تنظیم قرارداد لازم است و مبلغی را به عنوان کمیسیون دریافت می کند،در این نوع قراردادها همیشه امکان تقلب یا فسخ یکطرفه وجود دارد
اما در قرارداد هوشمند اینگونه نیست و می توان برنامه ها و پروژه هایی را توسعه داد که بدون واسطه و از کارافتادگی تا ابد به کار خود ادامه می دهند.
موارد مورد نیاز برای ایجاد یک قرارداد هوشمند
- امضا کنندگان:هر یک از طرفین در قرارداد هوشمند با استفاده از امضای دیجیتال اعلام می کنند که قرارداد مورد تایید آنهاست.
- موضوع قرارداد:این برنامه باید به محصولات و خدمات دسترسی داشته باشد تا بتواند به صورت خودکار عرضه و خرید را کنترل کند.اگر محصول مورد نظر یک فایل باشد قرارداد باید به آن دسترسی داشته باشد.
- شرایط قرارداد:شرایط و ضوابط قرارداد به زبان سالیدیتی نوشته می شود و متناسب با فضای قرار داد است،عملکرد قرارداد هوشمند مبتنی بر شرایطی است که طبق آن برنامه ریزی می شود و نوشتن صحیح این شرایط به داشتن یک قرارداد سالم کمک می کند.
- اوراکل ها:منابعی که اطلاعات خارجی را به قرارداد می دهد تا آنها را پردازش کنند،مثلا به دست آوردن قیمت نفت باید از منابعی که قیمت را به صورت لحظه ای اعلام میکنند بهره برد.
- پلتفرم:قرارداد باید در یک سیستم اختصاصی منتشر و بعد میان کاربران توزیع شود،پلتفرم مورد استفاده باید امکان استفاده آسان و بدون محدودیت از قرارداد هوشمند را به ما بدهد.اتریوم،سولانا،کاردانو از پلتفرم های مورد استفاده برای قرارداد هوشمند به شمار می روند.
ویژگی های محیط قرارداد هوشمند
مهم ترین رکن در اجرای قرار داد هوشمند محیطی است که در آن قرار دارد.این محیط ابتدا باید از سیستم رمزنگاری داده ها پشتیبانی کند تا قرارداد از طریق کدگذاری،اجرا و تایید گردد.
شبکه باید غیرمتمرکز باشد و بدون حضور یک نهاد مرکزی به فعالیت خود ادامه دهدتا اعتماد طرفین به این شبکه جذب شود.
داده ها در شبکه باید کاملا شفاف و قابل رویت باشند
بستر قرارداد هوشمند باید دارای گواهی SSL و HTTP باشند.
با توجه به این موارد در حال حاضر بلاک چین بهترین فضا برای اجرای این نوع قرارداد هاست.
مزایا و معایب قرارداد هوشمند
مزایا
حذف واسطه ها:خودمختار بودن قرارداد هوشمند موجب حذف واسطه ها می شود و به این صورت کارها سریع تر و امکان خطا کاهش پیدا میکند.
افزایش اعتماد:با اجرایی شدن بر روی شبکه بلاک چینی احتمال تقلب،گم شدن و فسخ یکطرفه از بین می رود و اعتماد طرفین به یکدیگر بیشتر می شود.
امنیت بالا:با رمزنگاری شدن تراکنش ها در بستر بلاک چینی امکان تقلب و دستکاری از بین می رود.
کاهش هزینه ها:با حذف واسطه ها دیگر نیازی به پرداخت هزینه به دفاتر اسناد رسمی و بنگاه های معاملاتی نیست و هزینه ها کاهش و سرعت معاملات افزایش میابد.
کارآمد بودن:به دلیل نوشته نشدن روی کاغذ،جابجایی،انتقال و ارسال آن آسان است و نیازی به حضور طرفین برای امضای قرارداد نیست.
معایب
پیچیدگی و هزینه بالا:برای ایجاد یک قرارداد هوشمند باید کدنویسی انجام شود و این کار توسط توسعه دهندگان حرفه ای صورت میگیرد که در بردارنده هزینه های بالایی است.
خطای انسانی:به دلیل اینکه کدنویسی قراردادها توسط انسان ها صورت می گیرد امکان اشتباه و خطا در کدنویسی وجود دارد که امکان ویرایش ندارند.
مشکل اوراکل ها:با دستکاری کردن اوراکل ها،می توان قرارداد های هوشمند را به اشتباه انداخت.
رسمی نبودن:تا کنون هیچ یک از ادارات و نهادهای قانونی قراردادهای هوشمند را به رسمیت نشناخته اندو قوانینی برای آنها وجود ندارد.
کاهش حریم خصوصی:از آنجایی که تمام اطلاعات بین نودهای شبکه منتشر می شود امنیت بالا رفته اما حریم خصوصی طرفین تحت الشعاع قرار میگیرد.
کاربردهای قرارداد هوشمند در زندگی واقعی
امورمالی غیرمتمرکز(دیفای):دیفای مجموعه ای از خدماتی است که با استفاده از قرارداد هوشمند،امورمالی نظیر وام،تبادلات بانکی،معامله و سرمایه گذاری را غیرمتمرکز می کند.
- انتخابات:زمانی که نتایج رای گیری در بلاک چین ثبت و میان اعضای شبکه توزیع می گردد،احتمال دستکاری و تقلب در آن کم می شود.
- مدیریت زنجیره تامین:با استفاده قرارداد هوشمند می توان در زنجیره تامین،وضعیت یک محموله را تا رسیدن به مقصد پیگیری کرد.
- اتوماسیون:خودکار سازی و اتوماسیون با استفاده از قراردادهای هوشمند در زمینه های زیادی کاربرد دارد،ثبت اسناد مربوط به املاک،خودرو و سایر دارایی ها بدون نیاز به نیروی انسانی
- ایجاد توکن جدید:قراردادهای هوشمند در یک پروژه می توانند توکن های جدید را ساخته و کاربرد آن را مشخص کنند.
بهترین پلتفرم های قرارداد هوشمند
- اتریوم:اتریوم اولین و محبوب ترین پلتفرم برای قرارداد هوشمند است که صدها برنامه غیرمتمرکز روی آن ساخته و اجرا می شود.
- سولانا(Solana): در این پلتفرم تراکنش ها سریع،مقیاس پذیر و ارزان است. سولانا از زبان برنامه نویسی C و C++ و RUST پشتیبانی می کند.
- پولکادات(Polcadot):یکی از قوی ترین پلتفرم هاست که توسط گووین وود،توسعه دهنده اتریوم ساخته شده است.
- اولنچ(Avalanche):این پلتفرم توسط امین گون سیرر(Emin Gun Sirer)ساخته شده است.
بایننس اسمارت چین:توسط صرافی بایننس ایجاد شده است و سهم قابل توجهی در Smart contract ها دارد.
تزوس(Tezos):این پلتفرم با قابلیت خوداصلاحگری که دارد و گزینه مناسبی برای قرارداد هوشمند به شمار می رود.
- ترون(Tron):این پلتفرم که توسط جاستین سان توسعه یافته است یک پلتفرم بلاک چینی برای ایجاد قرارداد هوشمند است.
- شبکه تلگرام(The open network):یک شبکه جهانی غیرمتمرکز و یک بلاک چین منحصر به فرد جامعه محور است.
